Click here for English version

Słowa “kribidż” lub “kribydż” oznaczają starą angielską grę karcianą. Niektórzy specjaliści od gier uważają, że nie powinno się mówić “kribidż” ale stosować oryginalną angielską pisownię “cribbage“. Ba! Spolszczone słowo “kribidż” jest niedopuszczalne w grach słownych takich jak scrabble, choć niewątpliwie istnieje gra określana jako kribidż.

Osobiście jestem zwolennikiem stosowania słów “kribidż” lub “kribydż”, choć przyznać muszę jedno. Cribbage jest naprawdę bardzo angielską grą. Wynika to nie tylko z jego historii (którą opisuję poniżej), ale także z czegoś mocno angielskiego w charakterze tej gry.  Cribbage (albo kribidż) jest grą w jakiś sposób szlachetną. Można się przy nim odprężyć, ale konieczna jest pewna dawka myślenia. To nie jest gra dla idiotów, zresztą nie bez powodu w USA wydaje się książki o grze w kribidża. Nie jest to gra nadająca się do hazardu, choć oczywiście we wszystko można grać na pieniądze.

W tym artkule będę zamiennie używał słów kribidż, kribydż albo cribbage

Historia – od Noddy do ACC

Kribidża stworzył angielski poeta Sir John Suckling, żyjący w latach 1609-1641. Tak przynajmniej twierdził angielski filozof John Aubrey. Cribbage nie został stworzony przez Sucklinga od podstaw, ale był wariantem jeszcze starszej, angielskiej gry o nazwie “noddy”.

O grze noddy wiadomo niewiele. Pewną wiedzę na jej temat zachowano w dziele Randle’a Holme’a III, członka żyjącej w Chester rodziny malarzy herbów i genealogów. W grze noddy prawdopodobnie nie występował tzw. krib (crib) i nie używano planszy kribidżowej (cribbage board) do liczenia punktów. 

Kribidż przetrwał w przeciwieństwie do gry noddy. Stał się popularny w krajach anglojęzycznych. Był wręcz oficjalną rozrywką amerykańskich marynarzy łodzi podwodnych. Podobno bardzo lubił go Benjamin Franklin. W brytyjskich wojskach lotniczych grano w kribidża nie przy użyciu kart, ale za pomocą kamieni domino (da się tak, co kiedyś opiszę w innym artykule).

Dziś w USA działa Amerykański Kongres Kribidża (American Cribbage Congress – ACC), który organizuje turnieje, standaryzuje zasady gry i tworzy ranking graczy. Kongres wydaje czasopismo pt. Cribbage World. Wydawane i kupowane są książki o kribidżu. To naprawdę niegłupia gra.

Sprzęt do kribidża

Do gry w cribbage potrzebujemy dwóch rzeczy:

• pełnej talii kart (od dwójek do asów, 52 karty) oraz
• planszy kribidżowej do liczenia punktów (tzw. cribbage board).

Plansza właściwie nie jest obowiązkowa, ale dodaje grze uroku. Pozwala na obserwowanie przebiegu gry jako swoistego wyścigu. Inna rzecz, że plansze kribidżowe mogą być bardzo ładnymi przedmiotami.

Plansza do kribydża ma postać deseczki z nawierconymi rzędami otworów. Oto przykład takiej deski. Uczulam, że kształt linii rowków może być różny na różnych deskach. Są deski proste i długie, są i takie gdzie linie rowków wiją się niczym wąż. Są deski skromne i są bardzo ozdobne. Na zdjęciu poniżej widzimy uroczą planszę podróżną.

Po takiej planszy poruszają się podłużne pionki wsadzane w otworki. Zazwyczaj każdy gracz ma dwa pionki. Jeśli zdobywa np. 6 punktów, przesuwa jednego pionka o 6 oczek. Jeśli potem ten sam gracz zdobędzie 2 punkty, bierze kolejnego pionka i stawia go 2 oczka przed poprzednim pionkiem. Po zdobyciu kolejnych 8 punktów gracz bierze pionek stojący za pierwszym pionkiem i stawia go 8 oczek przed nim. Przypomina to jakby przestawianie dwóch nóg o kolejne liczby punktów.

Jak wspomniałem ta plansza nie jest obowiązkowa, ale dodaje grze sporo uroku.

Mechanika gry

Podstawowe elementy i cel gry

Są różne rodzaje gier karcianych. Niektóre polegają na braniu tzw. lew, czyli wygrywaniu kart od innych graczy (tak jest w brydżu albo wiście). Są też takie gry, w których celem gracza jest osiąganie określonych układów kart. Cribbage należy do tych drugich.

Kribidż, jak każda stara gra, posiada wiele wariantów. Przewidują one używanie różnej ilości kart. W zasadzie gra jest dla 2 osób, ale istnieją warianty dla 3 i 4 osób. W tym artykule opiszę wersję dla 2 osób, rozgrywaną przy użyciu 6 kart.  Ta właśnie wersja jest ujęta w przepisach Amerykańskiego Kongres Kribidża.

Jedno rozdanie kribydża składa się z dwóch etapów – rozgrywki i pokazu. Gracz zdobywa punkty za układy utworzone w obydwu tych etapach. Celem gry jest zdobycie 121 punktów (tyle powinien mieć jeden rządek na planszy). Trzeba więc rozegrać tyle rozdań, ile jest konieczne do osiągnięcia 121 punktów przez jednego z graczy.

Wartość kart

W cribbage’u karty mają swoją wartość (zwaną czasem ilością oczek). Nie ma to związku z punktacją, ale z prowadzeniem rozgrywki i osiąganiem układów. Wartość kart jest liczona następująco.

• As – 1
• od 2 do 10 – wartość odpowiada wartości karty, czyli np. 2 ma dwa oczka, 5 ma pięć, 6 ma sześć itd.
• J, Q i K – mają wartość 10.

Szczegółowo wartości kart przedstawia poniższa tabelka.

Karta:	A	2	3	4	5	6	7	8	9	10	J	Q	K
Wartość:	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	10	10	10

W kribidżu nie ma starszeństwa kolorów

Przebieg rozdania i zdobywanie punktów

Rozdawanie kart

W każdym rozdaniu jest gracz rozdający i jego przeciwnik (to ważne). W kolejnych rozdaniach gracze są rozdającymi naprzemiennie. Pierwszego rozdającego wyznacza się przez losowanie (można ciągnąć karty i rozdającym będzie ten, kto wyciągnie wyższą kartę).

Rozdający daje sobie i przeciwnikowi po 6 kart.

Formowanie kriba (crib)

Po rozdaniu kart obaj gracze muszą wybrać po dwie karty, które odrzucą. Te karty wejdą w skład tzw. kriba (ang. crib), tak więc w sumie w kribie znajdą się 4 karty. Przy przekazywaniu kart do kriba nie należy pokazywać ich przeciwnikowi.

Krib staje się własnością rozdającego i należy go położyć po jego stronie stołu.

Karta startowa (starter card)

Po uformowaniu kriba jedna z kart pozostających w talii jest odsłaniana. Jest to tzw. karta startowa (ang. starter card). Przyjmuje się, że zazwyczaj rozdający wykłada przed przeciwnikiem karty koszulkami do góry, a przeciwnik wskazuje kartę, którą należy odsłonić.

Uwaga: Jeśli karta startowa jest waletem, rozdający dostaje od razu 2 punkty.

Rozgrywka (play)

Rozgrywka polega na wykładaniu kart przed sobą. Rozpoczyna ją przeciwnik rozdającego, który wykłada pierwszą kartę. Po każdym wyłożeniu karty gracz ogłasza łączną wartość wyłożonych kart. Np. jeśli najpierw została wyłożona 4, a potem 5, gracz wykładający 5 ogłasza 9 (łączną wartość). Jeśli potem gracz kładzie króla, ogłasza 19 itd.

Maksymalna dopuszczalna wartość kart wynosi 31. Jeśli zatem w czasie gry wyłożono karty o wartości 28, a gracz na którego przypada kolejność ruchu nie ma karty niższej niż 3, nie może jej zgrać. Wówczas deklaruje on “dalej” (ang. go), a jego przeciwnik może dołożyć kartę (jeśli ma odpowiednio niskie karty).

Jeśli dwóch graczy zadeklaruje “dalej”, łączna wartość kart ulega “wyzerowaniu” i rozgrywka toczy się dalej, a punkty są liczone znów od zera. Jeśli gracze wyłożą wszystkie karty, rozgrywka kończy się.

W czasie rozgrywki gracze zdobywają punkty za osiągnięcie pewnych układów kart. Te układy to.

• Para (2 punkty) – dwie karty tej samej wysokości dołożone kolejno, np. 2 króle.
• Trójka (6 punktów) – trzy karty tej samej wysokości dołożone kolejno. np. trzy dwójki.
• Czwórka (12 punktów) – cztery karty tej samej wysokości dołożone kolejno
• Sekwens lub strit (1 punkt za każdą kartę) – jest to zestaw kart o rosnącej wysokości np. 4,5,6,7. Sekwens musi mieć przynajmniej 3 karty.

Poza tym gracze zdobywają punkty za:

• Dołożenie karty, która daje łączną wartość 15 (2 punkty)
• Dołożenie karty, która daje łączną wartość 31 (2 punkty)
• Zgranie ostatniej karty (1 punkt)
• Zgranie karty po tym, jak przeciwnik powiedział “dalej” (1 punkt). Gdyby dołożenie karty po “dalej” powodowało powstanie sumy oczek 31 punktów, gracz otrzymuje tylko 2 punkty za 31 i nie dostaje punktu za zgranie karty.

Omówmy zasady tworzenia układów. Jeśli jeden gracz wykłada 4 i drugi po nim dokłada 4, jest to para. Nie ma natomiast pary, jeśli jeden gracz wykłada 4, drugi dokłada 5, a potem ten pierwszy dokłada 4. Karty w parze, trójce i czwórce muszą być dokładane kolejno. Podobnie jest z trójkami i czwórkami.

Jeśli chodzi o sekwensy to karty muszą być dokładane jedna po drugiej, ale niekoniecznie w porządku sekwensu. Czyli jeśli gracze wyłożą kolejno 5, 7 i potem 6, tworzy się sekwens (5, 6 ,7). Przy sekwensach należy pamiętać, że As ma wartość 1, zatem sekwensem będzie zestaw A, 2, 3, ale nie będzie nim zestaw Q, K, A.

Tabela poniżej podsumowuje punkty, jakie można uzyskać w rozgrywce.

zdarzenie	punkty
walet jako karta startowa (punkty dla rozdającego) – tzw. his heels	2
zgranie ostatniej karty	1
zgranie karty po “dalej”	1
Para	2
Trójka	6
Czwórka	12
Sekwens (strit)	1 punkt za każdą kartę
Osiągnięcie 15 oczek	2
Osiągnięcie 31 oczek	2

Pokaz (show)

Pokaz to drugi etap gry, w którym można zdobyć sporo punktów. W tym etapie każdy z graczy bierze z powrotem wyłożone przez siebie karty (te, które miał w ręce) i zdobywa punkty za układy, które można ułożyć z tych czterech kart oraz karty startowej.

W pokazie również można uzyskiwać punkty za pary, trójki, czwórki i sekwensy, a także za piętnastkę (karty, które w sumie mają wartość 15). Dodatkowo w pokazie można zdobyć punkty za kolor (flush), a więc za cztery lub pięć kart w tym samym kolorze. Jest też punkt za waleta, jeśli jest to walet w kolorze karty startowej.

Uwaga: Punkty za niektóre układy w ręce są liczone inaczej niż punkty w rozgrywce (zob. tabela poniżej).

Najpierw podlicza się punkty przeciwnika rozdającego. Potem podlicza się punkty rozdającego. Na koniec podlicza się punkty za kriba (crib) i te punkty dostaje rozdający.

Uwaga: Punkty za kolor 4-kartowy przyznaje się tylko za karty w ręce, tak więc punkty za kolor w kribie można dostać tylko, jeśli jest to kolor 5-kartowy (utworzony razem z kartą startową).

Tabela poniżej prezentuje ile punktów dostaje się za układy w pokazie.

	punkty
Walet w kolorze karty startowej (tzw. his nobs)	1
Para	2
Trójka	6
Czwórka	12
Sekwens (strit) przynajmniej 3-kartowy	1 punkt za kartę
Piętnastka	2
Kolor 4-kartowy (tylko w ręce)	4
Kolor 5 kartowy	5

W czasie pokazu jedna karta może wchodzić wielokrotnie w skład różnych układów.

Przykład:

Karta startowa to K pik

Przykład I: Gracz A ma: 5, 6, 7 i 9. Dostaje punkty za dwie piętnastki (6+9 oraz K+5), a także za sekwens 5, 6, 7. W sumie 2+2+3=7 pkt.

Przykład II: Gracz B ma: 10, J, Q pik, Q trefl. Dostaje punkty za 4-kartowy sekwens (10, J, Q pik, K), za drugi czterokartowy sekwens (10, J, Q trefl, K) oraz za parę dam. W sumie 4+4+2=10 pkt.
W przypadku gracza B damy zostały wykorzystane w dwóch sekwensach oraz w parze.

Z ciekawą sytuacją mamy do czynienia, gdy w ręce lub w kribie są trzy piątki. Wówczas punkty nalezą się za trójkę oraz za piętnastkę.

Punktacja – podsumowanie

Tabela poniżej podsumowuje zasady punktacji w rozgrywce i pokazie. Ta tabela jest zgodna z wytycznymi ACC.

	punkty
karty	w rozgrywce	w ręce lub w kribie
walet jako karta startowa	2	–
walet w ręce lub kribie, w kolorze karty startowej	–	1
układy
Para	2	2
Trójka	6	6
Czwórka	12	12
Sekwens lub strit (przynajmniej 3-kartowy)	1	1
Piętnastka	–	2
Kolor 4-kartowy (tylko w ręce)	–	4
Kolor 5-kartowy	–	5
Osiągnięcie wartości 15	2	–
Osiągnięcie wartości 31	2	–
“Dalej” (bez osiągania 31)	1	–
Zgranie ostatniej karty (bez osiągania 31)	1	–

Zakończenie gry

Gra toczy się do momentu zdobycia przez jednego z graczy 121 punktów. W praktyce punkty są odliczane za każdym razem na planszy, gdy tylko gracz je zdobędzie. Jeśli obaj gracze grają równo, gra może się rozstrzygnąć w połowie ostatniego rozdania (gry tylko ktoś wejdzie na 121 dołek). Dlatego w czasie gry należy pilnować kolejności wychodzenia w rozgrywce i pokazywania kart w pokazie. Zwykle zaczyna się od przeciwnika rozdającego.

Wrażenia z gry

Jak już wspomniałem, najlepsze są wrażenia przy grze z planszą. Wówczas gra przypomina wyścig. Jeśli wyprzedzasz przeciwnika, a on depsze Ci po piętach, ostatnie rozdania mogą być naprawdę emocjonujące.

Jak wspomniałem, kribidż jest grą szlachetną. Jest grą odprężającą, ale wymagającą myślenia i uwagi. Jest grą ciekawą i zaskakującą. Osobiście grałem nie raz i wam też polecam.