Istnieje wiele gier, w których szczęście ma znaczenie. Najczęściej są to gry z kością, gry karciane albo np. gry dominowe czy słowne. Niektórzy uważają te gry za gorsze, niewarte studiowania bo wszystko zależy w nich od szczęścia. Chciałbym obalić ten pogląd. Gry z elementem losowym  mogą być bardzo ciekawe i rozwijające, tylko rozwijają inne cechy umysłu niż gry czysto strategiczne. Poza tym nawet w grach bez elementów losowych tak naprawdę istnieje pewien czynnik losowy.

Będę szczery – uwielbiam gry z elementem losowym i chciałbym do nich zachęcić wszystkich. Zanim zacznę opisywać ich zalety, chciałbym wyjaśnić co rozumiem jako “grę z elementem losowym”.

Gra z elementem losowym. Co to znaczy?

Moim zdaniem ruletka albo tzw. “gry liczbowe” (jak lotto) to nie są prawdziwe gry. To są po prostu losowania poprzedzone obstawieniem wyniku. Według mnie o grze można mówić wówczas, gdy gracz może podejmować jakieś decyzje wpływające na to, jak wykorzysta wyniki losowań. Weźmy na przykład gry karciane (jak np. Ecarte czy Wist). Gracz nie ma wpływu na to jakie dostanie karty, ale może decydować o kolejności zgrywania kart, wymienieniu pewnych kart, pobraniu innych itd. Podobnie jest w wielu w grach z kością. Gracz nie wie co wypadnie, ale może podejmować decyzje np. którymi pionami się ruszyć i w którą stronę (jak w grze w Malefiz).

Ile szczęścia w szczęściu?

Waga elementu losowego może być różna w różnych grach. Przykładowo w Scrabble gracz losuje 7 płytek z literami i może z nich ułożyć wiele słów na różnych polach. W tej grze bardzo wiele zależy od procesu decyzyjnego i dziś nikt nie ma wątpliwości, że Scrabble to sport umysłowy. Podobnie jest z brydżem. Brydżysta zbiera i przetwarza dużo informacji w procesie licytacji i rozgrywki. Podejmuje wiele decyzji.

A co z prostszymi grami jak np. domino? Przy typowej grze gracz ma do wyboru 2 lub 3, czasem 4 opcje ruchu. Niemniej są gracze, którzy potrafią zawsze wybrać te dobre opcje oraz tacy, którzy z reguły wybierają źle. Dobry gracze z reguły przeprowadzają głębszy proces myślowy – starają się przewidywać sytuacje mogące wystąpić w grze.

Szczęście trzeba umieć wykorzystać

Jeśli często grasz w gry z elementem losowym to zapewne zauważyłeś, że są ludzie “mający zawsze szczęście”. W rzeczywistości tacy ludzie nie mają więcej szczęścia niż Ty. Po prostu opanowali oni takie strategie gry, które pozwalają im zmaksymalizować korzyści gdy dopisuje im szczęście. Potrafią też zminimalizować straty w przypadku pecha. Przy grze w Tryktraka wiele zależy od rzutu kością. Nie zdarza się jednak nikt, kto ciągle będzie wyrzucał dwie szóstki (jeśli nie oszukuje). W praktyce każdy gracz w ciągu partii dostanie trochę kiepskich, troche dobrych i wiele średnich rzutów. Lepszy gracz wykorzysta swoje rzuty lepiej.

Zawsze może się zdarzyć, że jeden z graczy będzie miał wyjątkowego pecha. Dlatego w gry losowe nigdy nie rozgrywa się pojedynczych partii. W grach karcianych zwykle jest kilka rozdań. Przy grze w Tryktraka gra się tzw. mecze złożone z kilku partii. Rozegranie wielu rund sprawia, że element losowy traci na znaczeniu i z reguły wygrywa lepszy. Jest to nawet potwierdzone naukowo!

Dowód naukowy

Na początku 2015 roku naukowcy z University of Alberta pochwalili się programem Cepheus. Ten program dosokonale grał w… Pokera. Rozgrywał sam ze sobą miliony rozdań i w końcu wypracował idealną strategię. Można powiedzieć, że Cepheus był elektronicznym graczem, który nigdy się nie męczy, nie jest podatny na blef i grał całe dziesiątki lat. Taki gracz nie wygra absolutnie każdego rozdania, bo w Pokerze to nie jest możliwe. Będzie jednak zawsze wygrywał w partiach złożonych z wielu rozdań. Jeśli w wielu rozdaniach taki gracz dostałby gorsze karty, nadal może wygrywać lub przynajmniej wyjdzie na czysto.

Zauważcie, że Poker jest grą, w której czynnik losowy ma ogromne znaczenie. Mimo to da się grać lepiej lub gorzej, a silny algorytm jest w stanie pokonywać ludzi. Komputer nie może mieć szczęścia lub pecha. Po prostu… komputer gra lepiej.

Co rozwijają gry z elementem losowym?

Przejdźmy do właściwego tematu. Gry strategiczno-losowe mogą rozwijać sprawność umysłu. Będą też rozwijać charakter i mogą mieć oddziaływanie wychowawcze. Przygotowałem krótką listę cech umysłu i charakteru potrzebnych w takich grach.

• Liczenie – w wielu grach z elementem losowym ocena sytuacji wymaga szybkiego liczenia.(np. brydżyści obliczają tzw. siłę ręki). Są też gry, w których każde wykonanie ruchu wymaga pewnych obliczeń np. w Cribbage‘u należy szybko zsumować wyłożone karty i ogłosić wartość kart wyłożonych na stole.
• Rachunek prawdopodobieństwa/przewidywanie – rozwinięcie właściwej strategii w grach strategiczno-losowych wymaga zrozumienia idei prawdopodobieństwa, z czym wielu ludzi ma problem. Zastosowanie rachunku prawdopodobieństwa w konkretnej grze wymaga dobrego przemyślenia mechaniki gry (np. trzeba dokładnie pamiętać ile jest kamieni danego typu w zestawie domino).
• Pamięć – często trzeba pamiętać o wydarzeniach, które miały już miejsce w grze i nie mogą wystąpić ponownie lub ich wystąpienie jest mniej prawdopodobne np. przy grze w Wista trzeba pamiętać jakie karty zostały już zrzucone i zabrane w lewach.
• Opanowanie – prawdziwy gracz nie zniechęca się tym, że dostał gorszy rzut lub wyciągnął gorszą kartę. Stara się stworzyć nowy plan gry oparty o “gorsze zasoby”. W przypadku otrzymania lepszego rzutu lub lepszej karty, stara się maksymalnie wykorzystać okazję, a nie tylko  zdobyć drobne doraźne korzyści.
• Wyciąganie wniosków – dobry gracz nie kończy na wygraniu lub przegraniu partii. Próbuje różnych zagrań, wyciąga wnioski i stara się analizować przyczyny porażek.
• Wytrwałość w uczeniu się – dobry gracz nie zniechęca się przegranymi i nie obrasta w piórka po jednej wygranej. Stara się czytać książki o strategii, uczy się od doświadczonych graczy, studiuje grę.
• Savoir-vivre – gra jest sytuacją towarzyską, społeczną. Trzeba umieć się zachować, trzeba umieć przegrywać bez tłumaczeń i wygrywać bez przechwałek. Wielu grom towarzyszy szczególny kodeks honorowy albo zasady grzeczności, które trzeba poznać.

Jest się czego uczyć, prawda?

Życie jest jak gra z elementem losowym

Często mawiam, że życie nie przypomina gry takiej jak Szachy czy Warcaby. Życie jest właśnie jak gra strategiczno-losowa – nigdy nie wiesz co Ci się trafi, ale jakoś musisz grać dalej. Jeśli masz pecha trzy razy z rzędu i przestajesz grać, po prostu się poddałeś. Jeśli liczysz tylko na szczęście i przestajesz uważać to przegrasz pomimo szczęścia.

Moim zdaniem bardzo ważny jest ten filozoficzny aspekt gier z elementem losowym. One są jak życie. W życiu musimy się godzić z tym, co przynosi los. Musimy umieć to wykorzystywać.

Losowość w grach nielosowych

Szachiści czy warcabiści lubią mówiąc, że w ich ulubionych grach wszystko zależy od umysłu. Naprawdę? Czy nie zdarzyło wam się wygrać z lepszym graczem tylko dlatego, że miał on zły dzień albo bolał go ząb? Czy nie zdarzyło się wam wykonać posunięcia, które początkowo uznaliście za złe i szczęśliwym trafem okazało się ono dobre? Tak naprawdę wygrana lub przegrana zawsze może zależeć od szczęścia. Pytanie brzmi, czy potrafimy się z tym godzić? Jeśli nie to gry strategiczno-losowe mogą nas tego nauczyć.

Informacja o autorze zdjęcia

Autorem zdjęcia w nagłówku tego tekstu jest Ryen Hyde (zdjęcie na lic. CC).