Chyba każdy zetknął się w życiu z kamieniami do gry w domino. Często dajemy je dzieciom jako prostą zabawkę, żeby nauczyły się liczenia do 6. Czasami grami z dziećmi, bo gra jest prosta. W Polsce rzadko widzi się dorosłych grających w domino, a szkoda. Jest to gra bardziej wciągająca niż można sądzić, a poza tym ma fascynującą historię. Pamiętajcie też, że nie istnieje jedna gra w domino, podobnie jak nie ma jednej gry w karty.

Historia domino

Nazwa domino pochodzi od łacińskiego słowa “dominus” czyli “pan”. Prawdopodobnie dlatego, że gra była popularna wśród kleru. Domino było też popularne w miejscach, gdzie panowały tendencje purytańskie. Gry w karty były uważane za “niemoralne” toteż zastąpiło je domino.

Jedna z legend przypisuje wynalezienie domina zakonnikom z klasztoru św. Benedykta na górze Monte Cassino. Z pewnością jest to tylko legenda, bo gra w domino ma historię o wiele dłuższą.

Angielski matematyk Rouse Ball twierdził, że domino było znane już w starożytności Grekom, Hebrajczykom i Chińczykom. Nie jest to wykluczone skoro komplet domina uważany za najstarszy znaleziono w grobowcu Tutanchamona w ruinach Teb w Egipcie. Można go dziś oglądać w muzeum w Kairze.

W Chinach domino było znane przynajmniej od XIII wieku jako “guat pai” albo “tim pai” czy “nga pai”. Możliwe, że było znane wcześniej, ale dopiero w XII wieku pojawiają się wzmianki o tej grze w dokumentach. Chińskie domino jest nieco inne niż europejskie, ale również jest wzorowane na kościach. Było używane do różnych gier jak “tien gow” lub “pai gow”. Pierwsza z tych gier mogła być rozgrywana także przy użyciu kości.

Domino chińskie jest niezwykle ciekawe. Komplet do gry składa się z 32 kamieni, z których część ma swoje szczególne nazwy. Na dominie chińskim niektóre kropki są czerwone. Istnieją też specjalne zestawy kamieni do specjalnych gier np. zestaw do gry o nazwie 挖花 przypomina nieco kamienie do mahjonga. Zdarzają się kamienie z symbolami znanymi z szachów chińskich (Xiangqi).

Podobno na zachód domino zostało przywiezione przez Marco Polo. Niektóre źródła podają, że podróżnik “rozpowszechnił znajomość gry” w Europie, ale Marco Polo to przecież XIII wiek, a wtedy w Chinach pojawiają się pierwsze wzmianki o dominie. Najprawdopodobniej domino zostało poznane w Europie później, w wieku XVIII, najpierw we Włoszech. Europejskie domino zostało dostosowane do naszej kultury poprzez upodobnienie go do kości używanych w Europie.

Domino w Europie

Domino szóstkowe (czyli złożone z 28 kamieni od 0-0 do 6-6) jest dziś najpopularniejsze. Stosunkowo łatwo można trafić na domino dziewiątkowe (od 0-0 do 9-9). Istnieje też domino siódemkowe (znane w Rosji), ósemkowe (znane w UK i Niemczech), nawet domino dwunastkowe, piętnastkowe i osiemnastkowe (używane np. w dość popularnej grze Mexican Train). Dodatkowo w niektóre gry można grać zestawami zdwojonymi. Tworzy to wiele możliwości!

Typy gier dominowych

Zestawy domina mogą być różne, a dodatkowo można ich w różny sposób używać. Nie w każdej grze kamienie są wykładane na stół w taki sposób, że tworzą jeden ciąg. Jak już wspomniałem, w niektórych miejscach domino zastąpiło karty i niektóre gry dominowe bardziej przypominają gry karciane. Są nawet gry dominowe będące niemal dokładnymi odpowiednikami gier karcianych.

Ze względu na sposób prowadzenia rozgrywki można wyróżnić cztery rodzaje gier dominowych.

• Typowe gry dominowe – polegają na układaniu łańcucha (linii) kamieni, zdobywaniu punktów za specjalne układy i/lub wymagają pozbywania się kamieni z ręki.
• Gry z tworzeniem układów – polegają na takim dobieraniu i odrzucaniu kamieni, aby osiągnąć określone układy kamieni. Przypomina to gry karciane takie jak remik lub cCribbage.   
• Gry z braniem lew – polegają na wykładaniu kamieni, przy czym jeden gracz wygrywa wyłożone kamienie według określonych zasad (podobnie jak w grach karcianych takich jak Ecarte czy Wist).
• Gry typu mieszanego – mogą zawierać jednocześnie elementy tworzenia układów, brania lew lub tworzenia łańcuchów.

“Domino tradycyjne” – zasady gry

Różnym grom dominowym będę poświęcał kolejne artykuły. W tym tekście opiszę tylko podstawowe zasady domino “klasycznego”. Jest to najprostszy wariant gry, zarówno pod względem przepisów jak i używanych kamieni oraz taktyki.

Do klasycznego domino będziemy potrzebować typowego zestawu kamieni od 0-0 do 6-6. Składa się on z 28 kamieni mających na połówkach od 0 do 6 oczek. Kamienie z zerem nazywane są mydłami, a kamienie z jedynką czasem nazywa się asami. Obrazek poniżej pokazuje pełny zestaw kamieni 6-6.

Rozpoczęcie gry

Domino tradycyjne może być grą dla 2, 3 lub 4 osób.

Na początku gry każdy z graczy dostaje pewną liczbę kamieni.

• Przy 2 grających po 7 kamieni.
• Przy 3 grających po 6 kamieni.
• Przy 4 grających po 5 kamieni.

Reszta pozostaje zakryta i tworzy tzw. talon. Grę rozpoczyna gracz, który posiada kamień 6-6. Jeśli nikt nie ma takiego kamienia, grę rozpoczyna ten, kto ma najwyższy dublet (czyli kamień mający taką samą liczbę oczek na każdej połówce). Jeśli nikt nie ma 6-6, rozpoczyna ten kto ma 5-5 lub 4-4 itd.

Gdy nikt nie ma dubletu, grę zaczyna gracz posiadający kamień z najwyższa możliwą liczbą oczek.

Dokładanie kamieni, tworzenie linii

Gracze wykonują ruchy na przemian. W jednym ruchu gracz może dołożyć do wyłożonych kamieni swój własny kamień w taki sposób, by stykały się one krótszymi bokami. Kamienie dokłada się tak, żeby na stykających się połówkach była taka sama liczba oczek. Przykładowo do kamienia 2-3 można z jednej strony dołożyć kamień z dwójką, z drugiej strony kamień z trójką.

Dublety zgrywane są w poprzek łańcucha czyli w taki sposób, że stykają się z innymi kamieniami na dłuższych bokach.

W sytuacji pokazanej na obrazku poniżej wyłożono już 10 kamieni. Kolejny gracz może dołożyć kamień z dwójką z lewej strony lub kamień z trójką z prawej strony. Zauważcie, że dublety (4-4 i 6-6) leżą w pozycji “pionowej”.

“Łowienie” lub “siorbanie” kamieni

W czasie gry często dochodzi do sytuacji, gdy gracz nie może dołożyć żadnego kamienia zgodnie z zasadami gry. W takich sytuacjach gracz “łowi” lub “siorbie” kamienie, czyli dobiera kamienie z talonu. Dobiera je tak długo, aż nie trafi na kamień umożliwiający wykonanie ruchu.

Jeśli nie ma już kamieni w talonie i gracz nie może wykonać ruchu – traci kolejkę gry.

Cel gry i punktacja

Celem pojedynczej gry (tzw. rozdania) jest pozbycie się wszystkich kamieni z ręki poprzez wyłożenie ich na stół. Rozdanie kończy się w momencie, gdy jeden z graczy osiągnie ten cel. Gracz wygrywający rozdanie (pozbywający się kamieni) otrzymuje tyle punktów ile wynosi suma oczek na kamieniach przeciwników.

Może się zdarzyć, że gra została zablokowana i nikt nie pozbył się kamieni z ręki. W takiej sytuacji wygrywa gracz, który ma najmniejszą sumę oczek na kamieniach w ręku. Ten gracz dostaję liczbę punktów pomniejszoną o liczbę swoich oczek.

Gra toczy się w kolejnych rozdaniach dopóki jeden z graczy nie osiągnie określonej liczby punktów (zazwyczaj 100).

Niektórzy ludzie używają desek kribidżowych do liczenia punktów. Jest to popularne zwłaszcza w krajach anglojęzycznych.

Warianty domino klasycznego

Można się spotkać z odmianami domino, w których gracze dostają początkowo 8, 7 lub 6 kamieni (przy odpowiednio 2, 3, lub 4 graczach).

Zmianie mogą ulegać także zasady “łowienia” kamieni. Niektórzy grają w taki sposób, że gracz, który pozbył się kamieni z ręki i tak musi łowić nowe kamienie. Za wygraną uważa się wówczas sytuacje, gdy gracz pozbył się kamieni po uprzednim wyczerpaniu talonu.

Można też grać bez łowienia. W takiej sytuacji gracz, który nie może dołożyć kamienia, po prostu traci kolejkę ruchu. Można też ustalić, że gracz przy “łowieniu” ciągnie tylko 1 kamień i traci kolejkę, jeśli nadal nie można wykonać ruchu. Można też ograniczyć połów do dwóch kamieni.

Poza tym w domino klasyczne można grać podwójnymi zestawami domina (2 x 28 kamieni) albo dominem innym niż szóstkowym np. dziewiątkowym.

Zalety gry

Domino wydaje się grą prostą i nieciekawą, a jednak jest to jedna z gier “nieśmiertelnych”. W niektórych krajach zobaczymy wielu ludzi grających nawet na ulicy. Skąd się bierze popularność tej gry? Czy tylko z jej prostoty?

Domino zyskuje przy bliższym poznaniu. Początkowo wydaje się proste i nieciekawe. Po kilku partiach odkrywasz, że ta gra potrafi być wciągająca. Po wielu partiach zaczynasz grać bardziej świadomie i zdajesz sobie sprawę z tego, że w domino istnieją pewne strategie zwiększające możliwość zwycięstwa. Jak już pisałem, gry z elementem losowym mogą rozwijać umysł.

Szczepan Jeleński w swojej książce”Lillavati” pisze o rozrywkach matematycznych i zachęca także do gry w domino. W książce tej przytoczony jest cytat jakiegoś anonimowego miłośnika tej gry. Myślę, że ten cytat w pełni oddaje piękno domina i pozwolę go sobie przytoczyć.

Gra w domino, sądzona powierzchownie, wydać się może mało wytworną; jej prostota nie każdego usposabia przychylnie; tym milszego jednak doznaje się zdziwienia, gdy przy bliższym zetknięciu odnajduje się w niej wiele ciekawych kombinacyj i głębszych powiązań. Można by porównać domino ze skromnym uczonym, którego zasług zrazu nie dostrzegamy, gdy go atoli poznamy bliżej, cenimy i kochamy szczerze. Jest w tej grze – tak jak w szachach – jakiś pierwiastek szlachetności: nie nadaje się do hazardu, nie podsyca chciwości, żyje dla honoru i honor jest dla niej wszystkim.

Powyższy opis nie odpowiada w pełni prawdzie. Znane są gry hazardowe z użyciem domina, ale to nieważne. W tej grze można znaleźć zalety, o których pisał autor pochlebnej opinii. Zachęcam was, żebyście ich sami poszukali.

Inne artykuły o domino

Inne gry dominowe opisałem w tekstach

• Domino inne niż tradycyjne – Błyskawica, Ślepe, Jubileusz, Bergen, Sewastopol
• Matador – domino szóstkowe, w którym liczy się siódemka

Szukasz sprzętu?

Jeśli myślisz o kupnie kamieni domino to zobacz zestawy domino na Ceneo.pl. Kupując tym kanałem wspierasz autora tego bloga.

Informacja o prawach autorskich

Autor zdjęcia w nagłówku: George Hodan (fotografia udostępniona jako public domain)