Opisywałem już odmiany warcabów 64 polowych oraz trzy gry z grupy warcabów ortogonalnych. Za każdym razem wspominałem, że warcaby to nie jedna gra, ale grupa gier mających pewne cechy wspólne. Przedstawiałem wam wyłącznie gry rozgrywane na planszy 64-polowej (8×8), choć według bardzo różnych zasad. Warto wiedzieć, że istnieją także gry warcabowe na planszach zwiększonych np. 80-polowych (8×10), 100-polowych (10×10) i nawet 144-polowych (12×12).
Warcaby na planszach zwiększonych mogą nie różnić się przepisami od niektórych gier na planszy 8×8. Zwiększenie planszy oznacza jednak zwiększenie liczby pionów uczestniczących w grze, a to z kolei oznacza więcej różnorodnych i złożonych pozycji. Podnosi to poziom skomplikowania gry, wydłuża czas trwania partii, czyni grę mniej schematyczną i mniej przewidywalną. Z tego powodu zwiększone odmiany warcabów są często grami turniejowymi, traktowanymi jako poważne sporty umysłowe na równi z Szachami czy Go. Co oczywiście wcale nie oznacza, że warcaby na planszy 8×8 są “niepoważne”.
Jako Polak nie omieszkam odnotować, że szczególnym rodzajem warcabów są tzw. warcaby polskie, zwane również międzynarodowymi. Moim osobistym zdaniem jest to najpiękniejsza z gier warcabowych, choć oczywiście nie mam zamiaru zapominać o innych.
Warcaby polskie (międzynarodowe, 100-polowe)
To zabawne, ale warcaby polskie wcale nie są grą bardzo popularną w Polsce. Nazywamy je polskimi ponieważ prawdopodobnie zostały one wynalezione przez Polaka, albo… to tylko legenda.
Warcaby polskie są też nazywane warcabami 100-polowymi lub międzynarodowymi. Stosunkowo szybko stały się one poważnym sportem umysłowym. Pierwsze mistrzostwa świata rozegrano we Francji w roku 1885 (mistrzostwo zdobył wówczas Alfred Dassaut). Początkowo mistrzami świata byli głównie Francuzi, ale potem prym wiedli reprezentanci Związku Radzieckiego, Holandii i Rosji (już po rozpadzie ZSRR). Obecnym mistrzem świata jest Rosjanin Aleksandr Grigoriew. Cóż… wszyscy wiedzą, że Rosjanie poważnie podchodzą do sportów umysłowych.
Współcześnie mistrzostwa w warcabach organizuje Światowa Federacja Warcabowa (in. Fédération Mondiale du Jeu de Dames lub FMJD). Ta organizacja promuje głównie warcaby międzynarodowe choć posiada też sekcję warcabów rosyjskich, brazylijskich, angielskich oraz tureckich. Do FMJD należy ponad 40 krajowych federacji warcabowych. W Polsce działa Polski Związek Warcabowy (PZWarc), który zrzesza zawodników uprawiających warcaby międzynarodowe oraz 64-polowe.
Warcaby Miedzynarodowe – zasady gry
Gra toczy się na ciemnych polach planszy 10×10 podobnej do szachownicy. W grze bierze udział 20 pionów białych i 20 czarnych. Na początku gry piony są ustawione na 4 rzędach pól po stronie każdego gracza. Plansza (warcabnica) ustawiona jest tak, że po lewej stronie każdego gracza pierwsze pole jest ciemne.
Obrazek poniżej prezentuje planszę i początkowe ustawienie pionów.
W tej grze stosuje się tzw. przepisy międzynarodowe, czyli takie same jak w warcabach brazylijskich. Przypomnijmy je.
- Białe wykonują pierwszy ruch.
- Piony poruszają się o jedno pole na ukos do przodu (z wyjątkiem bicia).
- Piony biją przeskakując przez piony przeciwnika na następne za nimi pole wolne.
- Bicie jest możliwe w ruchu do przodu oraz do tyłu.
- Można bić kilka pionów pod rząd, wykonując kolejne skoki i nawet zmieniając kierunek bicia.
- Bicie jest bezwzględnie obowiązkowe. Jeśli ktoś przegapił bicie, trzeba cofnąć ruch i wykonać ruch zgodny z zasadami gry.
- Jeśli gracz ma kilka możliwości bicia, jego obowiązkiem jest zrealizowanie bicia najbardziej korzystnego (korzyść określa się liczbą a nie jakością bitych bierek, zatem bicie trzech pionów jest uznawane za korzystniejsze niż bicie piona i damki).
- Pion, który doszedł do linii po przeciwnej stronie planszy staje się tzw. damką.
- Damka porusza się o dowolną ilość pól w dowolną stronę po linii ukośnej. Po zakończeniu bicia może wylądować na dowolnym polu za bitym pionem.
- Pion staje się damką tylko wówczas, jeśli zakończy ruch na linii końcowej. W sytuacji przedstawionej na diagramie poniżej pion nie staje się damką, gdyż ostatnie bicie powoduje “odbicie się” od linii końcowej.
Warcaby Międzynarodowe są grą wspaniałą i niezwykle wciągającą. Mimo stosunkowo prostych zasad może w nich dochodzić do bardzo złożonych pozycji i zaskakujących zagrań. Dla tych, którzy chcieliby się dowiedzieć więcej na ten temat, przygotowuję kurs warcabów międzynarodowych.
Warcaby Radzieckie (80-polowe, sowieckije szaszki)
Warcaby Radzieckie to chyba jedyny wariant warcabów rozgrywany na planszy prostokątnej a nie kwadratowej. Jego twórcą był człowiek o nazwisku Nikolai Spantsireti, a gra została wymyślona około roku 1930. Opisywał ją również V. N. Russo .
Warcaby Radzieckie to nic innego jak Warcaby Rosyjskie na zwiększonej planszy (8×10 zamiast 8×8). Liczba pionów jest zwiększona tak, by pozostawić na planszy tylko dwa wolne rzędy pól. W grze bierze więc udział 15 pionów białych i 15 czarnych. Ustawienie początkowe pokazano na obrazku poniżej.
Prostokątny kształt planszy tworzy ciekawą sytuację. W tej grze właściwie nie ma głównej przekątnej, która normalnie w warcabach ma duże znaczenie strategiczne.
Jak już wspomniałem, gra rozgrywana jest według zasad rosyjskich. Są to zasady identyczne jak w warcabach międzynarodowych z dwoma wyjątkami.
- Nie ma obowiązku realizowania najbardziej korzystnego bicia. Gracz wybiera dowolną sekwencję.
- Promocja do damki następuje natychmiast po osiągnięciu linii końcowej. Jeśli pion dojdzie do linii końcowej i może dalej bić, zostaje najpierw promowany do damki i dopiero potem kończy ruch jako damka.
Warcaby kanadyjskie
W Warcaby Kanadyjskie gra się na ogromnej planszy o 144 polach (12×12). Sama idea grania na tak dużej planszy znana jest od początku XIX wieku. Wynalezienia warcabów kanadyjskich przypisuje się francuskim osadnikom z kanadyjskiej prowincji Quebec.
Warcaby kanadyjskie nazywane są również dużymi waracabami międzynarodowymi, albo dużymi polskimi, ponieważ przepisy gry są identyczne jak warcabach międzynarodowych (polskich). Jest to również sport umysłowy, którego promowaniem zajmuje się stowarzyszenie z Quebecu – Association Québécoise des joueurs de dames (AQJD).
Nie ma potrzeby wyjaśniać reguł gry, skoro są one identyczne jak w opisanych wyżej warcabach międzynarodowych. Wspomnimy tylko, że gra rozgrywana jest na ciemnych polach planszy 12×12. Warcabnica ustawiona jest tak, że po lewej stronie każdego gracza pierwsze pole jest ciemne.
W grze uczestniczy 30 pionów białych i 30 czarnych. Są one ustawione tak jak w większości gier warcabowych tzn. pomiędzy “walczącymi armiami” są tylko dwa rzędy wolnych pól. Ustawienie początkowe w Warcabach Kanadyjskich pokazano na rysunku poniżej.
Warcaby Fryzyjskie
Fryzja to prowincja Holandii, która ma swoją własną kulturę, język i szczególny sport umysłowy – właśnie Warcaby Fryzyjskie. Ta gra znana jest od ponad 400 lat i jej miłośnicy uważają, że to właśnie Warcaby Fryzyjskie były inspiracją do stworzenia warcabów międzynarodowych (polskich). Od razu trzeba wspomnieć, że te dwie gry znacznie się różnią, choć korzystają z takiej samej planszy i takiego samego początkowego ustawienia pionów.
Być może w roku 2018 odbędą się pierwsze mistrzostwa świata w Warcabach Fryzyjskich. Swoich sił w tej grze próbował już Aleksandr Grigoriew, obecny mistrz świata w warcabach międzynarodowych. Kto wie? Może uda się lepiej wypromować ten szczególny sport? W chwili obecnej informacje o rozgrywkach znajdziecie na stronie Frisiandraughts.com. Tam również znajdziecie e-booka na temat zasad i strategii.
Przejdźmy do opisu zasad gry. Jak już wspomnieliśmy, plansza i początkowe ustawienie pionów są identyczne jak w warcabach polskich – mamy planszę 10×10 i 20 pionów po każdej stronie.
To co odróżnia warcaby fryzyjskie od międzynarodowych to sposób bicia. Piony mogą się poruszać tylko o jedno pole na skos do przodu, ale bić mogą na trzy sposoby: ukośnie, pionowo i poziomo.
Bicie ukośne wygląda identycznie jak w innych warcabach diagonalnych. Po prostu przeskakuje się nad pionem bitym ukośnie, na następne wolne pole za nim
W warcabach fryzyjskich jest też bicie poziome i pionowe, które polega na przeskoczeniu piona znajdującego się na kolejnym ciemnym polu w linii poziomej lub pionowej i wylądowaniu na polu wolnym, które znajduje się za tym pionem w linii pionowej lub poziomej.
Innymi słowy bicia można dokonać w każdym kierunku, jeśli układ pionów na polach jest następujący: twój pion – wrogi pion – puste pole. Bierzemy tu pod uwagę tylko ciemne pola, bo tylko na nich toczy się gra.
Obrazki poniżej pokazują bicie pionowe (po lewej) i poziome (po prawej).
W warcabach fryzyjskich, tak jak we wszystkich grach warcabowych, może dochodzić do bicia złożonego tj. skakania przez kolejne wrogie piony w jednym ruchu. Można przy tym zmieniać kierunek bicia. W praktyce w warcabach fryzyjskich może dochodzić do bardzo złożonych wielokrotnych uderzeń łączących bicia pionowe, poziome i ukośne.
Przykład takiego złożonego bicia pokazano na obrazku poniżej.
Pion dochodzący do linii końcowej staje się damką. Damka może poruszać się o dowolną ilość pól na ukos (jak w warcabach polskich). Obrazek poniżej pokazuje możliwe ruchy damki.
Damka może dokonywać bić ukośnych, pionowych i poziomych. Może bić “z odległości” tzn. niezależnie od tego ile pól jest między nią a bitym pionem. Może wylądować na dowolnym polu za bitym pionem. Może wykonać wiele bić naraz.
Obrazek poniżej pokazuje możliwość podwójnego bicia przez damkę, z wykorzystaniem lądowania na drugim polu za pierwszym bitym pionem. Po biciu ukośńym następuje bicie poziome.
Bicie jest obowiązkowe, jak we wszystkich grach warcabowych.
Piony są zdejmowane z planszy dopiero po zakończeniu bicia. Może to w niektórych przypadkach ograniczyć liczbę bić w jednym ruchu.
W warcabach fryzyjskich istnieje obowiązek wykonania najbardziej korzystnego bicia. Przyjmuje się przy tym, że damka (nazywana w tej grze także “wilkiem”) jest warta więcej niż jeden zwykły pion, ale mniej niż dwa piony. Czyli jeśli można zbić damkę i piona lub trzy piony to należy bić trzy piony.
Jeśli istnieje możliwość bicia kilku damek, należy stosować następującą zasadę obliczania wartości bicia. Wartość damek jest równa wartości dwóch zwykłych pionów minus 1/2. Czyli trzy damki mają wartość 5 i 1/2.
W warcabach fryzyjskich są też interesujące reguły używania damki.
- Reguła trzech ruchów – gracz posiadający damkę lub damki nie może wykonać jedną damką więcej niż 3 ruchy pod rząd. Jeśli wykona 3 zwykłe ruchy, musi potem poruszyć się inną bierką. Damka jest zablokowana.
- Zwolnienie z reguły trzech ruchów – jeśli gracz wykonał damką trzy ruchy, ale potem może wykonać tą damką bicie, może wykonać to bicie. Po tym biciu damka jest odblokowana.
- Reguła siedmiu ruchów – jeśli na planszy pozostaną dwie damki przeciwko jednej, gracz z dwiema damkami powinien wygrać w ciągu 7 kolejnych ruchów. Jeśli mu się nie uda, gra kończy się remisem.
- Gdy na planszy pozostają dwie damki, gra kończy się remisem. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy damki są w rogach na końcach głównej przekątnej. Przegra wówczas ten, na kogo przypada kolejność wykonania ruchu.
Warcaby Fryzyjskie są naprawdę fascynującą grą. Szkoda, że są tak mało znane.
Inne warianty na zwiększonych planszach
Podobnie jak w przypadku warcabów diagonalnych 8×8 istnieją warianty warcabów zwiększonych inne niż wymienione, które różnią się drobnymi szczegółami. Przykładowo w Ghanie gra się w tzw. Warcaby Ghańskie. Jest to gra rozgrywana na planszy 10×10 i podobna do Warcabów Polskich, ale nie ma w niej obowiązku wykonywania najbardziej korzystnego bicia. Ponadto w Warcabach Ghańskich obowiązuje zasada, że osoba pozostająca z jedną bierką natychmiast przegrywa. W Warcabach Ghańskich plansza może być ułożona tak, że pole po lewej stronie gracza jest jasne a nie ciemne.
Innm wariantem są Warcaby Malezyjskie, zwane też Singapurskimi. Gra może toczyć się na planszach 12×12 lub 10×10 (bardzo rzadko na planszy 8×8). W tych warcabach funkcjonuje stara zasada , że niewykonanie obowiązku bicia powoduje zbicie tej bierki, która obowiązku nie wykonała (tzw. huffing lub huff rule). W Warcabach Malezyjskich plansza może być ułożona tak, że pole po lewej stronie gracza jest jasne a nie ciemne. Pierwszy ruch może być wykonywany zarówno przez czarne jak i białe.
Zajrzyjcie też do innych moich tekstów o grach warcabowych. Linki poniżej.
Bona Ludo 