Kiedyś pisałem o grze Halatafl i wspominałem, że w różnych krajach i na różnych kontynentach istnieją bardzo podobne gry na nieco innych planszach. Dziś przedstawię wam kilka gier znanych w Indiach, które są wyraźnie spokrewnione nie tylko z Halatafl, ale także z Alquerque – przodkiem warcabów. Co ciekawe, do wszystkich gier używa się jednej i tej samej planszy.
Plansza i ogólne zasady
Indyjskie gry, które chcę tu opisać noszą egzotyczne nazwy: 16 żołnierzy (Sholo guti), Peralikatuma, Krowy i lamparty oraz Kotu ellima. We wszystkie gra się na takiej planszy, jaką pokazano na obrazku poniżej. Plansza składa się z linii, a piony poruszają się po liniach i stają na ich przecięciach.
Co ciekawe w gdzie Alquerque stosuje się taką samą planszę, tylko bez bocznych trójkątów (czyli są to przecinające się linie na siatce 5×5). Każdy trójkąt dodaje do planszy 6 pół więc w sumie ta plansza powyżej ma 49 pól.
Jak wspomniałem piony poruszają się po przecięciach i liniach. W każdej ze wspomnianych gier w ramach zwykłego ruchu pion może się przesunąć o jedno pole w dowolną stronę. Przykłady ruchów pokazano na rysunku poniżej.
W każdej z tych gier bicie pionów przeciwnika odbywa się przez przeskakiwanie (podobnie jak w Warcabach). Możliwe jest bicie kilka pionów naraz ze zmianą kierunku (tak jak pokazano na obrazku poniżej).
To są ogólne zasady. Teraz omówimy poszczególne gry.
Krowy i lamparty
Gra w Krowy i lamparty znana jest w Indiach i można ją uznać za egzotycznego kuzyna europejskiej gry w Lisa i gęsi (czyli Halatafl). W wielu językach nazwa tej gry to właśnie tłumaczenie słów “Krowy i lamparty”. Można się też spotkać z nazwą Diviyan keliya choć ostrzegam, że istnieją również inne gry o takiej nazwie. Poza tym spotkałem się z nazwą – Hasu Chirate Ata.
Do gry potrzebne są 24 piony jasne (czyli krowy – tutaj zielone) oraz 2 piony ciemne (akurat tutaj są czerwone). Kolory nie mają dużego znaczenia, byle się różniły.
Przed rozpoczęciem gry na planszy znajduje się tylko 8 krów. Są one ustawione tak jak na obrazku poniżej.
W pierwszym ruchu gracz grający lampartami ustawia jednego lamparta na dowolnym polu wolnym. Następnie gracz grający krowami ustawia jedną krowę. Później gracz grający lampartami ustawia drugiego lamparta, a gracz grający krowami dostawia kolejną krowę.
W kolejnych ruchach gracz grający lampartami przesuwa swoje piony (o jedną pole w dowolną stronę). Może też bić krowy poprzez przeskakiwanie ich. Może wykonać kilka skoków pod rząd bijąc kilka krów.
Zbite krowy są zdejmowane z planszy i nie wracają do gry.
Uwaga: Lampart nie może skakać nad drugim lampartem.
Bicie nie jest obowiązkowe.
Gdy gracz grający krowami ustawi wszystkie piony, zaczyna je przesuwać. Również może się poruszać o jedno pole w dowolną stronę, ale nie może bić lampartów, ani skakać swoimi krowami przez inne krowy (czyli przepisy są niemal identyczne jak w grze w Lisa i gęsi).
Cel gry jest różny dla obu graczy. Grający lampartami wygrywa jeśli zabije przynajmniej 12 krów. Grający krowami wygrywa jeśli uda mu się zablokować obydwa lamparty tak by nie mogły wykonać ruchu.
16 żołnierzy (Sholo guti)
O ile “krowy i lamparty” mogą być uznane za grę pokrewną Halatafl, o tyle kolejna gra – 16 żołnierzy – wykazuje pokrewieństwo z Warcabami i Alquerque. Gra w 16 żółnierzy (zwana także Sholo guti) jest znana w Indiach, Bangladeszu, na Cejlnie, Sri Lance, Malajach i nawet w Japonii.
Do gry używa się 32 pionów, po 16 dla każdego gracza. Początkowe ustawienie pionów na planszy przedstawia obrazek poniżej.
Grę rozpoczyna jeden albo drugi gracz (nie ma sztywnej reguły). Następnie gracze wykonują ruchy na przemian. Każdy pion w jednym ruchu może się przenieść na wolne pole sąsiednie połączone linią.
Bicie pionów przeciwnika odbywa się przez przeskakiwanie (jak w Warcabach). Można skakać przez kilka pionów w jednym ruchu, jeśli tylko jest taka możliwość. Można zmieniać kierunek skoków.
Zbite piony są zdejmowane z planszy i nie wracają do gry.
Bicie jest obowiązkowe. Jeśli gracz nie zrealizuje obowiązku bicia, traci pionek, który miał obowiązek bić.
Jeśli jest kilka możliwych sekwencji bicia, gracz wybiera dowolną.
Celem gry jest zbicie pewnej liczby pionów przeciwnika. Ta liczba jest ustalana przed rozpoczęciem gry. Wygrywa ten, kto pierwszy zbije ustaloną liczbę pionów.
Peralikatuma
Kolejna gra – Peralikatuma – jest wariantem 16 żółnierzy znanym na Sri Lance. Zasady są identyczne jak w 16 żołnierzach, ale obaj gracze mają po 23 piony. Na początku gry piony ustawione na wszystkich polach planszy z wyjątkiem trzech pól w centrum. Każdy z graczy ma piony po swojej stronie, a także na trójkącie po swojej prawej.
Kotu ellima
Kotu ellima to kolejny wariant 16-żołnierzy znany na Sri Lance i w Indiach. W tej grze każdy z graczy ma 24 piony. Na początku gry są one ustawione tak jak na obrazku poniżej. Tylko jedno pole w centrum jest wolne. Poza tym wszystkie zasady są takie same jak w grze w 16 żołnierzy.
Uwaga końcowa – obowiązek bicia
Niektóre książki o grach podają, że w grze w 16 żołnierzy oraz w grach pochodnych (Peralikatuma i Kotu ellima) bicie nie jest obowiązkowe. Nie wiem skąd biorą się te rozbieżności. Możliwe, że niektórzy autorzy zwyczajnie się mylą. Nie można też wykluczyć, że w niektórych miejscach na świecie gra się bez obowiązku bicia. Trudno mi to ocenić.
Nie wątpię, że w “Krowach i lampartach” obowiązku bicia nie ma. Po prostu gry typu “lis i gęsi” traciłyby sens przy istnieniu takie obowiązku. Analogicznie – gry typu “warcabowego” (takie jak 16 żołnierzy) nie miałyby sensu bez obowiązku bicia (nie byłoby możliwości wymuszania kombinacji). Proponuję zatem grać zawsze z obowiązkiem bicia przy grach w 16 żołnierzy, Peralikatuma i Kotu ellima.
Gry spokrewnione
Istnieje wiele podobnych gier indyjskich, w które gra się na innych planszach. Opisałem je w tekście pt. Między Halatafl i Warcabami: Pretwa, Gol skuish, Egara-guti, Lau kata kati, Kolowis Awithlaknannai.
Ponadto jeśli chcesz poznać inne gry tego samego typu, zajrzyj do innych artykułów.
Bona Ludo 