Opisywałem już podstawowe zasady strategii warcabowej, ale sama ich znajomość nie uczyni z Ciebie wybitnego gracza. Aby być naprawdę dobrym, musisz przestudiować wiele sytuacji i znaleźć w nich pewne wspólne cechy. Znajomość notacji warcabowej może znacznie ułatwić osiągnięcie tego celu.

Dlaczego notacja jest ważna?

Co chciałbyś umieć jako warcabista? Niech zgadnę. Chciałbyś zawsze wygrywać i zapewne chciałbyś robić efektowne kombinacje – wielokrotne bicia, rozkładające przeciwnika na łopatki w jednym zaskakującym momencie. Osiągnięcie tego jest możliwe, ale wymaga żmudnej pracy polegającej na:

• analizowaniu własnych partii,
• analizowaniu partii rozegranych przez innych graczy,
• nauczeniu się teorii kombinacji, gry pozycyjnej, debiutów i końcówek.

Niemal we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności analizowanie wymaga zapisywania. Języki rozwinęły się dzięki pismu. Muzyka rozwinęła się dzięki zapisowi nutowemu. Komputery można zaprogramować specjalnie zapisywanym kodem. Nawet  robienie na drutach wymaga specjalnych rysunków z symbolami określającymi w jaki sposób ma powstać serwetka czy wzór na skarpecie.

W dziedzinie gier takim specjalnym pismem jest notacja. System znaków, który ma pozwolić na odtworzenie przebiegu partii lub jej ciekawego fragmentu. Teoretycznie dałoby się żyć bez notacji. Moglibyśmy rysować na kartce każdą kolejną pozycję w grze, ale byłoby to długotrwałe i męczące. Notacja pozwala szybko i łatwo zapisać i odtworzyć przebieg gier.

Notacja w warcabach międzynarodowych

W wielu grach notacja polega za napisaniu pól, na których piony stoją lub się przesuwają. W bardzo wielu grach pola są oznaczane jako współrzędne (np. g8 albo c7). Ten zapis jest intuicyjny, ponieważ wystarczy odczytać kolumnę i wiersz, aby na odpowiednim przecięciu odnaleźć pole. Taki zapis stosuje się zresztą w warcabach klasycznych, ale warcaby międzynarodowe mają inny system notacji.

W warcabach międzynarodowych każde pole ma przypisany numer. Dlatego zapis pierwszych ruchów w partii warcabowej może wyglądać tak.

1. 32-28 17-22
2. 28x17 12-21
3. 38-32 11-17
4. 32-27 11x32


W każdej linijce zapisany jest ruch czarnych i ruch białych. To dość oczywiste, ale… jak odczytać te numerki?

Numerowanie pól

Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że choć warcaby międzynarodowe mają planszę 100-polową, to gra toczy się wyłącznie na 50 ciemnych polach. Każdemu z tych 50 ciemnych pól przyporządkowano kolejną liczbę od 1 do 50. Za pole numer 1 uważa się pierwsze pole ciemne po prawej stronie gracza Czarnego. Później pola są numerowane kolejno, aż do ostatniego pola nr 50, którym jest ostatnie ciemne pole po prawej stronie Białego.

Rysunek poniżej pokazuje pola i przypisane im numery.

Aby ułatwić orientację w tym systemie, niektóre plansze warcabowe mają zapisane na bokach numery pól skrajnych. Taka plansza (z pomocniczymi numerami) wygląda tak.

Zapisywanie ruchów

Ruchy zapisuje się w taki sposób, że podaje się numer pola, na którym stoi pion, następnie znak “-” oraz numer pola, na które pion się przeniósł. Jeśli więc napiszemy:

32-28

To mamy na myśli ruch taki jak pokazano na rysunku poniżej.

Jeśli chcemy zapisać bicie, to zamiast znaku “–” używany znaku “x“. Zapisujemy wówczas pole na którym stoi pion, następnie znak “x” i pole, na którym pion wylądował. Tak więc jeśli napiszemy…
21x32
…oznacza to bicie takie jak na rysunku poniżej.

Uwaga: W niektórych książkach o warcabach do zapisu bicia zamiast znaku “x” używa się dwukropka “:”. Można też spotkać takie zapisy partii, gdzie wszystkie ruchy rozdzielone są myślnikiem (nawet bicia).

Długie bicia mogą być zapisywane na dwa sposoby. Weźmy na przykład bicie takie jak na rysunku poniżej, rozpoczęte na polu 39 i zakończone na polu 19.

W niektórych zapisach partii zapisuje się wszystkie pola, na które skakał dany pion, a więc to bicie byłoby zapisane tak.
39x28x17x8x19
Zaznaczam jednak, że w wielu książkach (i w praktyce turniejowej) stosowany jest zapis uwzględniający tylko pierwsze i ostatnie pole bicia, zatem to samo bicie mogłoby być zapisane tak:
39x19

Komentarze

Jeśli jakaś partia została zapisana w celu analizy, czasami można w niej spotkać znaki objaśniające, stawiane zaraz po zapisie danego ruchu.
! - dobry ruch
!! - bardzo dobry ruch
? - zły ruch
?? - bardzo zły ruch
?! - ruch wyglądający na zły, ale w istocie bardzo dobry
!? - ruch wyglądający na dobry, ale w istocie bardzo zły
* - ruch wymuszony, powodujący przegraną
+ - ruch wygrywający
= - remis

przykład:
38x19!?

Jak się szybko orientować na planszy?

Nawet jeśli ogólne zasady notacji są zrozumiałe to wielu początkujących graczy ma problem z szybkim odczytywaniem i zapisywaniem notacji. Tacy gracze często szukają jakiegoś pola skrajnego i później liczą od niego kolejne pola. Mają problemy, jeśli na warcabnicy albo na diagramie nie ma numerów pomocniczych.

Są sposoby by ułatwić sobie znajdowanie odpowiedniego pola. Po pierwsze warto zapamiętać, że numery pól w kolumnach mają tę samą ostatnią cyfrę. Przykładowo pod polem 1 znajdują “jedynki” czyli pola 11, 21, 31 i 41.

Pod polem 8 znajdują się kolejno “ósemki” czyli pola 18, 28, 38 i 48.

Jeśli nauczysz się pól z pierwszej dziesiątki, łatwiej jest znajdować kolejne pola z innych kolumn.

Warto też zapamiętać, że pola układają się w “dziesiątki”, a środkowa dziesiątka pól (czyli tak, która nie jest obstawiona na początku gry) to pola od 21 do 30.

Po stronie czarnych znajdują się pola od 1 do 20, a po stronie białych od 31 do 50. Jeśli więc chcemy odnaleźć np. pole 38 to możemy być pewni, że będzie do po stronie białych i będzie to jedno z pól “ósemek”.

Warto też zapamiętać, że zwyczajnie ruszające się piony (tj. nie damki) mają tylko dwie możliwości ruchu, zatem jeśli pion stoi na polu z grupy “trójek” (3, 13, 23, 33 lub 43) to może się poruszyć tylko na pola z grupy “ósemek” (8, 18, 28, 28, 48) lub “dziewiątek” (9, 19, 29, 39, 49). Innej możliwości nie ma, więc czasem więc wystarczy spojrzeć na ostatnią cyfrę zapisanego pola, aby zobaczyć czy pion skręcił w lewo lub w prawo. Odczytywanie i zapisywanie notacji generalnie ułatwia to, że piony w warcabach nie są zbyt ruchliwe.

Odrobinę historii

Wynalezienie notacji warcabowej przypisywane jest człowiekowi znanemu jako Manouri (lub Manoury). Był on szefem kelnerów w kawiarni przy Place de l’Ecole, a później stał się jej zarządcą.  W kawiarni spotykali się warcabiści i szachiści, choć to właśnie warcabiści byli tam najważniejsi. Kawiarnię odwiedzali też znani ludzie z klasy może nie arystokratycznej, ale tej “drugiej po najwyższej”. Jeden z francuskich ministrów podobno narzekał, że jego status nie pozwala mu pograć z ludźmi odwiedzającyuch kawiarnię Manuriego.

Manouri wydał dwie książki o warcabach i najprawdopodobniej osiągnął z nich niezły zysk. Opublikował w nich przykłady partii o kombinacji. Najwyraźniej kochał tę grę, ale też potrafił nieźle ją promować.

Poprzednie części kursu:

• Warcaby polskie (100-polowe) – podstawy strategii

Następne części kursu

• Kurs warcabowy cz. 3. Wstęp do kombinacji na diabelskim przykładzie
• Kurs warcabowy cz. 4. Kombinacja napoleońska
• Kurs warcabowy cz. 5. Kombinacja początkującego

—
Informacja o prawach autorskich
Autorem fotografii w nagłówku jest Philllip Taylor (fot. na licencji CC BY-SA 2.0)