Zdarza się, że jeden człowiek tworzy grę niemal doskonałą.  Jednym z takich ludzi był George Howard Monks, który opracował grę o nazwie Halma. Dała ona początek innym ciekawym grom, ale sama w sobie jest naprawdę świetna. Wymaga stosunkowo prostego sprzętu, przepisy nie są trudne, ale jej studiowaniu dałoby się poświęcić całe życie.

George Howard Monks (1853–1933) musiał być ciekawym człowiekiem. Skończył medycynę na Harvardzie i wyjechał do Europy na 4-letnie praktyki. Praktykował chirurgię w Bostonie dochrapał się stanowiska naczelnego chirurga w Boston City Hospital. Był także wykładowcą chirurgii jamy ustnej w Harvard Dental School, ale pracował również dla wydziału anatomii chirurgicznej Harvard Medical School.

Ten świetny lekarz uwielbiał gry i sam opracował dwie o nazwach Halma oraz Basilinda. Basilinda jest dziś niemal zapomniana, ale Halma to był istny hit. Gra została opracowana w 1883 roku, prawdopodobnie na bazie podobnej gry o nazwie Hoppity. Nawiasem mówiąc na przełomie XIX i XX wieku powstało jeszcze kilka gier o podobnej mechanice, m.in. Salta.

Halma jest o tyle istotna, że zdobyła dość dużą popularność i przebiła się do kultury. Porównania nawiązujące do Halmy stosował w swojej twórczości brytyjski poeta i pisarz Mervyn Laurence Peake. Brytyjska poetka – Eleanor Farjeon – wspomina o Halmie w swojej autobiografii. Granie w “elektroniczną Halmę” jest wspomniane w jednym z odcinków cyklu humorystycznych powieści Douglasa Adamsa pt. Autostopem przez Galaktykę. Da się znaleźć więcej kulturowych nawiązań do Halmy przy czym w większości będziemy je znajdować w kulturze anglojęzycznej.

Halma dała też początek innym grom. Najpopularniejszą z nich (nawet popularniejszą niż Halma) jest Trylma, znana również jako Warcaby Chińskie.

Halmę wydawały różne znane firmy z rynku gier m.in. Parker Brothers, Piatnik, Hexagames, Milton Bradley, Gibsons i wielu  innych.

Sukces Halmy łatwo zrozumieć. Gra jest dynamiczna i dramatyczna. Można w nią grać w dwie lub cztery osoby. Zasady są bardzo łatwe, ale strategicznie gra jest złożona.

Halma – zasady gry

Halma jest planszową grą strategiczną bez elementu losowego, przeznaczoną dla 2 lub 4 graczy. Celem gry jest przeprowadzenie swoich pionów z jednego narożnika do drugiego zanim zrobi to przeciwnik. Piony mogą się przeskakiwać.

Plansza i piony

Plansza do gry w Halmę to kwadrat złożony z 256 pól (16×16). Tradycyjnie pola są na przemian jasne i ciemne. W narożnikach planszy grubszą linią zaznaczono obszary nazywane “obozami”.

Ponadto do gry potrzebne są piony w 2 lub 4 kolorach.

• Jeśli graczy jest dwóch, każdy z nich używa zestawu 19 jednakowych pionów.
• Jeśli graczy jest czterech, każdy z nich używa zestawu 13 pionów.

W sumie przy dwóch grających na planszy jest 38 pionów. Przy czterech grających na planszy są 52 piony.

Tradycyjnie pionki do Halmy mają formę podobną do pionów szachowych, czyli wyglądają mniej więcej tak jak na rysunku poniżej.

Taki kształt pionów jest tradycyjnie przyjęty, ale w praktyce można używać dowolnych pionów.

Ustawienie początkowe

Przed rozpoczęciem gry gracze ustawiają swoje piony w obozach.

Jeśli graczy jest dwóch, piony przeciwników są ustawiane w przeciwległych narożnikach. Wypełniają one zewnętrzne linie obozu zajmując 19 pól po każdej stronie.

Jeśli graczy jest czterech, ustawiają oni swoje piony w czterech narożnikach. Zajmują te pola obozu, które mieszczą się w liniach wewnętrznych odgradzających obóz.

Wykonywanie ruchów

Pierwszego grającego wyznacza się przez losowanie. Następnie gracze wykonują ruchy naprzemiennie (przy dwóch grających) lub według wskazówek zegara (przy czterech grających. Każdy z graczy może wykonać dwa rodzaju ruchu – ruch zwykły i skok.

Ruch zwykły polega na przemieszczeniu swojego piona na sąsiednie pole wolne. Można ten ruch wykonać pionowo, poziomo i ukośnie, w dowolną stronę. Rysunek poniżej pokazuje możliwe ruchy zwykłe.

Skok polega na przeskoczeniu przez dowolnego piona na kolejne pole wolne znajdujące się za nim. Można skakać zarówno przez piony własne jak i piony przeciwników. Ten ruch przypomina bicie w warcabach, ale w Halmie nie ma bicia. Piony przeskoczone pozostają tam gdzie były i dalej biorą udział w grze. Co istotne, nie ma obowiązku wykonywania skoku.

W jednym ruchu można wykonać kilka skoków pod rząd, jeśli tylko po wykonaniu jednego skoku są warunki do wykonywania dalszych tym samym pionem. Kierunki kolejnych skoków mogą być różne i tu również możemy skakać przez piony własne i przeciwnika. Wielokrotny skok można doprowadzić do końca jak i przerwać w dowolnym momencie. Rysunek poniżej pokazuje przykładowy skok wielokrotny.

Cel gry

Celem gry jest przeprowadzenie swoich pionów do obozu tego przeciwnika, który na początku gry zajmował pola naprzeciwko nas. Czyli jeśli ustawienie początkowe było takie jak poniżej…

…to piony białe idą do obozu zielonych, piony czerwone do żółtych, żółte do czerwonych a zielone do białych. Koniec gry rozpoczętej tak jak pokazano powyżej mógłby wyglądać tak.

W tym przypadku wygrał żółty. Oczywiście grę można toczyć dalej, by zobaczyć kto dostanie drugie i trzecie miejsce.

Zasada wyjścia w 40 ruchach

Zasady Halmy są naprawdę proste i nie trzeba ich w żaden sposób udziwniać. Mimo to zatwardziali gracze dostrzegli pewne problemy i stworzyli przepis dodatkowy.

Niektórzy gracze celowo zostawiają w swoim obozie jeden lub dwa piony, bo w ten sposób uniemożliwiają przeciwnikowi wygraną, nawet jeśli był on lepszy. Dlatego niektórzy przyjmują dodatkową zasadę – jeśli w 40 kolejnych ruchach gracz nie wyprowadzi  wszystkich swoich pionów ze swojego obozu to gracz ten przegrywa.

Ta dodatkowa zasada wiele ułatwia, ale da się grać również bez niej. Na dłuższą metę pozostawanie w swoim obozie po prostu się nie opłaca.

Gra dla 3 osób?

Halma jest zaprojektowana jako gra dla 2 lub 4 osób. Niektóre książki wspominają o możliwości grania w 3 osoby. Należy wówczas używać 19 pionów dla każdego gracza (jak przy grze dwuosobowej), ale jeden z obozów jest pusty i jeden z graczy dąży do umieszczenia swoich pionów w tym pustym obozie. Moim zdaniem ten jeden gracz gra w nieco innych warunkach niż dwaj pozostali i dlatego osobiście odradzam grania w Halmę w trzy osoby.

Gra drużynowa

Zawsze gdy jakaś gra jest przeznaczona dla 4 graczy, istnieje pokusa by zagrać w dwuosobowych drużynach. W Halmę można tak grać. Należy wówczas ustawić partnerów tak, aby siedzieli naprzeciwko siebie. Czyli partnerzy starają się “zamienić stronami” i dążą do zrobienia tego szybciej niż przeciwnicy.

Strategia i zalety Halmy

Halma to jedna z tych gier jakie uwielbiam. Zasady są proste i da się ich nauczyć w minutę, ale studiowanie strategii może zająć całe życie.

Jeśli spróbujecie gry w Halmę to dość szybko zauważycie, że każda partia naturalnie dzieli się na trzy etapy. Najpierw jest otwarcie, w którym gracze starają się optymalnie rozłożyć swoje piony. Potem następuje kontakt z przeciwnikiem i tu trzeba wykazać się umiejętnością blokowania zamiarów przeciwnika i wykorzystywania jego pionów do własnych celów. Trzeci etap to końcówka, w której trzeba jak najszybciej wrzucić piony na docelowe miejsca.

W tej grze – jak w wielu innych – bardzo ważne jest opanowanie centrum planszy. Poza tym trzeba opanować pewne kluczowe umiejętności m.in. budowanie ścian blokujących ruchy przeciwnika (złożonych w podwójnych rzędów pionów) oraz częste wykonywanie podwójnych skoków przez własne piony.

Warianty Halmy

Dość często można spotkać się z wariantami gry, które korzystają z mniejszych planszy np. 8×8 lub 10×10. Gra się wówczas zmniejszoną liczbą pionów. Uprzedzam, że te zmniejszone warianty trochę tracą jeśli chodzi o złożoność strategii. Natomiast ich zaletą jest to, że można do nich użyć zestawu do gry w Warcaby.

Podobne gry:

• Kręgle szachowe – znakomita gra bez kręgli i szachów
• Teeko – gra i dzieło życia czarodzieja od gier, Johna Scarne
• Camelot – gra, w której możesz poszarżować