W Indiach od dawna znano gry wojenne podobne do warcabów, które jednak wcale warcabów nie przypominają. Gra toczy się na planszach trójkątnych albo kolistych, a piony przesuwają się po liniach i ich przecięciach. Co więcej, gra w podobnym typie była znana także Indianom, którym do Indii daleko. Pretwa, Gol skuish czy Egara-guti to tylko niektóre z takich gier. Zasad nauczycie się w minutę, a grać można godzinami.
Dużo wpisów na Bonaludo poświęciłem wariantom gry Halatafl, a także Warcabom. Obie rodziny gier coś łączy, bo przecież są to gry wojenne, w których celem jest zabicie lub zablokowanie pionów przeciwnika, a bicie odbywa się przez przeskakiwanie i może być wielokrotne. Różnica polega na tym, że w typowych wariantach Halatafl walczą dwie grupy pionów o zróżnicowanych mocach, podczas gdy w grach warcabowych zawsze walczą dwie armie o takich samych możliwościach.
Sądzę, że Halatafl i Warcaby mogą mieć wspólne pochodzenie. Zauważcie, że gra w 16 żołnierzy jest już bardzo bliska warcabom, ale na planszy do niej gra się również w Krowy i lamparty, co bardzo przypomina grę w Lisa i Gęsi.
16 żołnierzy to nie jedyna taka gra “warcabopodobna” znana w Indiach. Istnieją inne bardzo podobne gry wojenne. Wszystkie mają mniej więcej takie zasady:
- Gra toczy się na planszy złożonej z pewnego układu linii, a piony poruszają się po punktach na przecięciach tych linii.
- Rozpoczynającego grę wyznacza się przez losowanie. Następnie gracze wykonują ruchy na zmianę.
- Każdy z graczy może w jednym ruchu przesunąć swój pion na dowolne pole obok, połączone linią.
- Gracz może także zbić pion przeciwnika przeskakując go. Bicie jest obowiązkowe.
- Można w jednym ruchu wykonać kilka bić (skoków), zdejmując od razu kilka pionów przeciwnika i zmieniając kierunek po każdym skoku.
- Zbite piony są zdejmowane z planszy i nie wracają do gry.
- Grę można wygrać nie tylko poprzez zabicie pionów przeciwnika, ale także zablokowanie ich tak, by przeciwnik nie mógł wykonać ruchu.
Te zasady przypominają to co znamy z gry w 16 żołnierzy. Teraz przyjrzyjmy się innym podobnym grom i zobaczmy czym się różnią.
Lau kata kati
To jest gra znana w Indiach, a głównie w Dolnym Bengalu. Używa się do niej planszy złożonej z dwóch trójkątów, z których każdy przecięty jest trzema liniami poziomymi i jedną pionową. Przecięcia linii tworzą 19 punktów, po których mogą się poruszać piony. Każdy z graczy ma do dyspozycji 9 pionów.
Rysunek poniżej pokazuje planszę oraz początkowe ustawienie pionów (tutaj czerwonych i zielonych).
Jak widać, na początku gry tylko pole środkowe jest wolne. W pierwszym ruchu gracz musi przesunąć się na to pole co wywoła obowiązek bicia po stronie przeciwnika. Z tego powodu uważa się, że gracz rozpoczynający jest na nieco gorszej pozycji.
Tę grę, podobnie jak wiele innych indyjskich gier tego typu, opisał historyk szachów Harold J.R. Murray w swojej książce pt. A History of Board-Games Other Than Chess.
Kowwu dunki (Dash-guti)
Kowwu dunki to wariant Lau kata kati, znany także pod nazwą Dash Guti. Plansza jest podobna jak w Lau kata kati, ale rozbudowana o jedną poprzeczną linię, której końce tworzą dwa dodatkowe pola. Grający mają po 10 pionów. Pozostałe zasady są bez zmian.
Egara guti
Ta gra była znana w środkowej części Indii, m.in. w stanach Madhya Pradesh, Chhattisgarh oraz Maharasztra.
To kolejne rozwinięcie Lau kata kati. Tym razem plansza jest wzbogacona o dwie linie pionowe, które tworzą 4 dodatkowe punkty przecięć. Każdy z graczy ma do dyspozycji 11 pionów.
Pretwa
Pretwa to gra znana w Indiach, a zwłaszcza w stanie Bihar położonym w Indiach północno-wschodnich. Jest nieco bardziej oryginalna bo używa się do niej planszy kolistej.
Plansza składa się z trzech okręgów podzielonych na 6 części. Przecięcia promieni i okręgów tworzą 19 punktów, po których poruszają się piony. Każdy z graczy ma 9 pionów. Planszę z pionami przed rozpoczęciem gry przedstawia rysunek poniżej.
Piony mogą poruszać się wzdłuż linii, zarówno po okręgach jak i do środka i od środka. Zasady są takie jak w Lau kata kati. Pamiętajcie przy tym, że kierunek skoków przy biciu można zmieniać, czyli można łączyć w jednym biciu skoki wzdłuż okręgów i wzdłuż promieni.
Gol skuish
Zasady gry są takie same jak jak w Pretwie, ale plansza jest zdecydowanie większa. Składa się z 7 okręgów, które wraz z sześcioma promieniami tworzą 43 przecięcia, po których piony mogą się poruszać i bić. Każdy z graczy ma 21 pionów. Przed rozpoczęciem gry piony przeciwników zajmują wszystkie pola z wyjątkiem centralnego.
Kolowis Awithlaknannai (Walczące węże)
Ostatnia z gier nie pochodzi z Indii, ale jest grą… indiańską :). W sumie to dość zabawne, że rdzenni Amerykanie, błędnie nazywani Indianami, znali grę podobną do gier indyjskich.
Gra o nazwie Kolowis Awithlaknannai została opisana przez Stewart Culina, w książce na temat gier indiańskich (Games of the North American Indians). Natomiast nazwę “Walczące węże” zastosował dla niej gry Robert Charles Bell w książce pt. Board and Table Games from Many Civilizations. Niestety nikt nie wie dlaczego Bell użył takiej nazwy. Możliwe, że sam ją wymyślił.
Plansza do gry pokazana jest poniżej. Linie ułożone zygzakowato przebiegają wzdłuż trzech głównych linii poziomych. Każdy z graczy ma 24 piony na starcie.
Zasady są prawie takie same jak w grach opisanych powyżej. Piony mogą się przesuwać na pola połączone liniami i biją przez przeskakiwanie. Interesująca jest jednak zasada bicia. Zasadniczo bicie jest obowiązkowe, ale jeśli trafia się bicie wielokrotne to gracz może zbić tylko pierwszy pion lub wybrane piony. Nie ma obowiązku bicia wszystkich pionów, które można zbić w jednym ruchu.
Ale czy ktoś w to gra?
Niektóre z tych gier są ciągle znane, inne już odchodzą w zapomnienie. Moim zdaniem mogą być świetną rozrywką dla warcabistów, tak aby odprężyć się od grania w “zwykłe” i podjąć ciekawe wyzwania. No i co najlepsze… to nadal nie są wszystkie gry tego typu. Ludzie byli bardzo twórczy jeśli chodzi o wymyślanie podobnych gier. Kiedyś jeszcze wrócę do tematu.
Bona Ludo 